18.06.2014 tarihli 6545 sayılı Kanun ile Türk Ceza Kanunu başta olmak üzere birçok kanunda değişikliğe gidilmiştir. Özellikle uyuşturucu suçları için cezalarda artış ve yargılama aşamalarında değişiklikler öngörülmüştür. Bu yazımızda 18.06.2014 tarihinden itibaren işlenen suçlar açısından değerlendirme yapılacak olup, bu tarih öncesinde işlenen suçlar bakımından değişiklik öncesi metinler ve uygulama esasları kontrol edilmelidir.

Suçta Korunan Hukuksal Yarar

Uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanımı suçunda korunan hukuksal yarar genel kamu sağlığıdır. Bu suç, soyut tehlike suçları arasında olduğundan cezalandırma için somut bir zararın ortaya çıkmasına gerek yoktur. Suçu işleyebilecek kişiler arasında bir ayrım öngörülmeyip suçun faili herkes olabilir.

Fiil Ve Nedensellik Bağı

Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Madde metninde suçun oluşması için hareketler; satıl alma, kabul etme ve bulundurma olarak seçimlik şekilde sayılmıştır.

Bu suçtan dolayı başlatılan soruşturmada şüpheli hakkında Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 171. maddesindeki şartlar aranmaksızın, 5 yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilir. Cumhuriyet savcısı, bu durumda şüpheliyi, erteleme süresi zarfında kendisine yüklenen yükümlülüklere uygun davranmadığı veya yasakları ihlal ettiği takdirde kendisi bakımından ortaya çıkabilecek sonuçlar konusunda uyarır. Madde 191/2’de açıkça ‘’verilir’’ hükmünün emredici olmasından kaynaklı burada herhangi bir takdir yetkisi söz konusu olmayıp, soruşturmanın henüz başında erteleme kararı verilecektir.

Erteleme süresi zarfında şüpheli hakkında asgari 1 yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanır. Bu süre Cumhuriyet savcısının kararı ile 3’er aylık sürelerle en fazla 1 yıl daha uzatılabilir. Hakkında denetimli serbestlik tedbiri verilen kişi, gerek görülmesi hâlinde denetimli serbestlik süresi içinde tedaviye tabi tutulabilir.

Kişinin, erteleme süresi zarfında; a) Kendisine yüklenen yükümlülüklere veya uygulanan tedavinin gereklerine uygun davranmamakta ısrar etmesi,

b) Tekrar kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alması, kabul etmesi veya bulundurması,

c) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanması, hâlinde, hakkında kamu davası açılır

Erteleme süresi zarfında kişinin kullanmak için tekrar uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alması, kabul etmesi veya bulundurması ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanması, ihlal nedeni sayılır ve ayrı bir soruşturma ve kovuşturma konusu yapılmaz. Burada bir önceki eylemle birlikte ve ihlalle yinelemekle 2 farklı eylem konusu oluşsa da cezalandırma tek olacaktır.

Bunun yanında, ihlalden dolayı kamu davası açılmasından sonra madde 191’de tanımlanan suçu tekrar işlemesi halinde artık kamu davası açılmasının ertelenmesi kararı verilemeyecektir.

191/7’ye göre; Şüpheli erteleme süresi zarfında 4. fıkrada belirtilen yükümlülüklere aykırı davranmadığı ve yasakları ihlal etmediği takdirde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. 6545 sayılı Kanun değişikliğinden önce ise bu durumda fail cezasını infaz etmiş sayılmaktaydı.

Uyuşturucu Veya Uyarıcı Madde Kullanımında Cezayı Arttıran Hal

1. fıkradaki fiillerin (satın almak, kabul etmek, bulundurmak); okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.

Etkin Pişmanlık Hükümleri

Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce, bu maddeyi kimden, nerede ve ne zaman temin ettiğini merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını veya uyuşturucu veya uyarıcı maddenin ele geçirilmesini kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz.

Uygulamada yakalanan kişilerin etkin pişmanlıktan yararlanma amacıyla verdikleri ifadelerinde çokça ‘’x sokağının köşesinde tanımadığım bir kişiden temin ettim’’ gibi soyut ifadelere dayanması indirimden faydalanması için yeterli değildir. Ancak kişi gerçekten böyle bir durum ile temin etmiş ise paylaştığı yer, zaman ve eşkal ile bu kişi yakalanabildiyse veya varlığına ait somut deliller elde edilmekle kimliği belirlenebilir ise bu durumda indirimden faydalanması gerekir. (Yargıtay Ceza Genel Kurulu 03.03.2015 523/28). Ayrıca kanun maddesi ele geçirilmesi sonucunu öngörmeyip kolaylaştırmanın yeterli olduğunu belirtmiştir.

Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, hakkında kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmaktan dolayı soruşturma başlatılmadan önce resmi makamlara veya sağlık kuruluşlarına başvurarak tedavi ettirilmesini isterse, cezaya hükmolunmaz. Bu durumda kamu görevlileri ile sağlık mesleği mensuplarının 279. ve 280. maddeler uyarınca suçu bildirme yükümlülüğü doğmaz.

Uyuşturucu Veya Uyarıcı Madde Miktarı Bakımından Yargıtay Uygulamaları

Yargıtay kararlarında kişisel kullanımı ve ticareti ayıran hususlar genel olarak 5 ana başlıkta toplanmaktadır. Ele geçirilen uyuşturucu madde miktarı, uyuşturucunun niteliğine göre yıllık kişisel kullanım miktarı, maddenin yakalanış biçimi, maddenin muhafaza şekli ve failin ekonomik durumu.

Hakimler ve Savcılar Kurulu 2013’te yaptığı hukuki müzakere toplantılarında uyuşturucu maddenin kişisel kullanım sınırları için aşağıda yer alan görüşleri bildirmiştir;

Adli Tıp Kurumu’nun da değerlendirmesine göre esrar maddesi için her defasında 1-1,5 gram olmak üzere günde 3 kez tüketilebileceği öngörülmüştür. (Yakalanan sanığın üzerinde taşıdığı poşetin içerisinde ele geçirilen kenevir bitkisi dışında, uyuşturucu madde ticareti yaptığı yolunda teknik ya da fiziki takip, tanık beyanı, iletişimin tespiti vb gibi somut, yeterli, her türlü şüpheden arınmış, kesin ve inandırıcı herhangi bir delil elde edilememesi, uygulamada ilke olarak kabul edilen yıllık uyuşturucu madde kullanım miktarı göz önünde bulundurulduğunda, adli raporda belirtilen 345,510 gramlık esrar maddesinin yıllık şahsi kullanım sınırları içerisinde olması… Yargıtay Ceza Genel Kurulu E: 2012/10-1335 K: 2013/423)

Eroin maddesi için günlük kullanım miktarı 150 miligram, Kokain maddesi için günlük kişisel kullanım miktarı 60 miligram, sentetik haplar için ise 3-4 adet kabul edildiği Yargıtay uygulamalarında çokça görülmektedir. Bunun yanı sıra bu miktarlardan daha az olsa dahi birden fazla çeşit maddenin bulundurulmasında kullanım çeşitliliği aşılarak uyuşturucu ticareti suçundan kurulan hükümler ile de karşılaşılması mümkündür. Dolayısıyla kastın belirlenmesinde her somut olayın özelliklerine göre değerlendirme yapılması ve yargılama sürecinde Adli Tıp Kurumundan rapor alınması faydalı olacaktır.

Kaynak: Prof. Dr. Durmuş TEZCAN, Prof. Dr. Mustafa Ruhan ERDEM, Dr. Öğr. Üyesi Murat ÖNOK – Teori ve Pratik Ceza Özel Hukuku